Առաջադրանք 2
Համահայկական առաջին թագավորության անկումը
Թվարկել Համահայկական առաջին թագավորության անկման պատճառները:
Վանի թառավորության անկման ստույգ պատճեռներ չկան բայց նաև պետության թուլացման և անկման վրա նպաստեցին հյուսիսից ասպատակող սկյութական ցեղերը Բայց մենք ռուսա երորդի արձանագրություներից գիտենք որ նրա թագավորման ժամանակ մեր սահմաները նեղացելեյին որովհետև նրա արձանագրություները հայտնաբերվելեն Արարատյան դաշտի հնավայրերում և Վանա լճի արևլյան հատվածներում իչը մեզ ասում է որ սահմաները նեղացելեին ընդգրկելով վանա լճի ավազանը և Արարատյան դաշտը
Ներկայացնել Վանի թագավորության նշանակությունը Հայաստանի պատմության մեջ:
Ինչպես բոլորս գիտենք վանի թագավորության տարացքում կաին բազմաթիվ վաղ պետական կազմավորումենեեր բայց նրանք միևնույն է չէին կարողանում ընգրկել վողջ լեռնաշխարհի տարածքը իսկ Բիայնիլին կարողացավ ընդգրկել ամբողջ տարացքը և ստեղծել Վանի թագավորություն և հզորացնել ու մեծացնել որի մասին մեր օրերում հայաստանի պատմության մեջ շատեն խոսում և հղում դեպի մեր Վանի աշխարհակալ թագավորությունը
Լրացուցիչ աշխատանքներ
Փոքրիկ ուսումնասիրություններ
«Մուսասիր»
Մուսասիր ուրարտական քաղաք Վանի թագավորությունում, տեղակայված էր Մեծ Զաբ գետի ափին, Վանա լճի հարավ-արևելյան մասում, Մուսասիր երկրամասում։
Ոմանք նույնացրել են հայկական Մուշ քաղաքի հետ, իսկ ոմանք էլ տեղադրում են Իրաքի հյուսիս-արևմտյան մասում, քրդական Մուջաջիր (Մուջեսիր) գյուղի շրջակայքում, Ռևանդուզ ավանից 18 կիլոմետր դեպի հյուսիս։
«Վանի թագավորության քաղաքները»
«Վանի թագավորության դիցարանն ու արվեստը»
դիցարանն
Վանի թագավորության դիցարանում կենտրոնական տեղ է գրավում Խալդի Աստվածը: Նա գերիշխող դիրք ուներ և համարվում էր Երկրի ու թագավորի հովանավոր Աստվածը:Սեպագիր արձանագրություններում, որոնք պատմում են տաճարների շինարարության և նախատեսվող զոհաբերությունների մասին, Խալդիից հետո հիշատակվում են Թեյշեբա և Շիվինի Աստվածները: Նրանք միասին առանձնանում են մյուս աստվածների շարքից և կազմում են Աստվածների գերագույն երրորդությունը: Խալդին պատկերվում էր ռազմիկի կերպարանքով: Նա օրհնում էր թագավորին արշավանքի մեկնելիս և օգնում նրան հաղթելու թշնամուն: Խալդի Աստծու կինը դիցարանի գլխավոր Աստվածուհի Արուբանին էր: Մհերի դռան արձանագրությունում թվարկվում են Վանի թագավորության Աստվածների անունները և նրանց մատուցվող զոհաբերությունները (ցուլեր,կովեր, ոչխարներ, այծեր, զենքեր, գինի և այլն)
Մի ավանդույթ Վանի արքաների յուրաքանչյուր արշավանք սկսվում էր արարողությամբ, որի ժամանակ արքան աղոթքով դիմում էր Խալդիին, Թեյշեբային, Շիվինիին և մյուս աստվածություններին՝ բարձրաձայն հայտարարելով արշավանքի ուղղությունը և նպատակը, խնդրելով նրանցից հովանավորություն`գործն իր նպատակին հասցնելու համար: Այնուհետև հնչում էր ռազմակոչը. «Խալդին զորեղ է,Խալդի Աստծո զենքը զորեղ է», և բանակը շարժվում էր առաջ, զորքի առջևից տանում էին դրոշ,որը Խալդիին էր ներկայացնում: Արշավանքի ավարտից հետո հաղթանակած բանակը վերադառնում էր Տուշպա: Արքան Խալդի աստծո տաճարում բարձրաձայն զեկուցում էր կատարված արշավանքի արդյունքների մասին և հաղթանակը ձոնում Խալդիին: Արքայի խոսքը արձանագրվում էր քարի վրա. այնուհետև կատարվում էին զոհաբերություններ, տեղի ունենում տոնական հանդիսություններ:
Վանի թագավորությունում ինչքան ես հասկացա արվես է եղել շինարարությունը և այսպիսի մետաղյա իրերի ստեղծումը նաև նկարչությունը և հողագործությունը իսկ շինարարություների մասին մենք գիտենք շատ շատ որովհետև պետությունը մեծացնելու և հզորացնելու համար պետք են շենքեր որտեղ կբնակվեն մարդիկ և ջրագծեր ինչպես օրինակ ներկայիս մենուաի ջրանցքը որը հնում ստեղծել է Մենուա արքան Արգիշտի Աի հայրը և Իշպուինիի որդին
 |
| Բրոնզե կապարճի հատված` Սարդուրի II-ի գրությամբ |
 |
| Թևավոր ցուլի բրոնզե ֆիգուր, որով զարդարվել է արքայական գահը |
 |
| Սարդուրի II-ի բրոնզե սաղավարտի հատված` Կենաց ծառի պատկերով |
 |
| Թեյշեբաինի ամրոցի որմնանկար (վերականգնված) |
 |
| Մետաղե կաթսա |
Օժանդակ աղբյուրներ
Արարատյան թագավորություն/տեսաֆիլմ/
«Արարատ-Ուրարտու թագավորությունը»/5մասից բաղկացած
«Վանի Հայկական թագավորություն»
Եսայան Դավիթի ուսումնական բլոգ 